ĐỀ CƯƠNG TUYÊN TRUYỀN KỶ NIỆM 81 NĂM NGÀY THÀNH LẬP CHIẾN KHU DU KÍCH NGỌC TRẠO (19/9/1941- 19/9/2022)
Trong những ngày mùa thu lịch sử này, Nhân dân cả nước đang tưng bừng kỷ niệm 77 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2-9. Cùng với nhân dân cả nước, Đảng bộ và Nhân dân xã Ngọc Trạo đang phấn khởi thực hiện các phong trào thi đua yêu nước lập thành tích cao nhất chào mừng kỷ niệm 81 năm ngày thành lập Chiến khu Ngọc Trạo (19/9/1941-19/9/2022).
Thực hiện chủ trương mới của Trung ương Đảng, Đảng bộ Thanh Hoá tiếp tục chủ trương chống địch khủng bố, bảo vệ cơ sở và phát triển thực lực của phong trào. Mặt khác, khẩn trương xây dựng một số căn cứ địa cách mạng ở những huyện có địa thế thuận lợi nhằm phát triển lực lượng vũ trang, tập trung lực lượng vào việc thực hiện nhiệm vụ giải phóng dân tộc. Ngoài việc xây dựng căn cứ địa ở phía tây nam (thuộc Nông Cống, Như Xuân), Tỉnh uỷ nhấn mạnh sự cần thiết phải lập căn cứ địa ở các vùng thuộc đông bắc của tỉnh gồm các huyện Vĩnh Lộc, Thạch Thành, Hà Trung nhằm thông liên lạc với xứ uỷ Bắc Kỳ. Tỉnh uỷ Thanh Hoá giao cho các đồng chí Đặng Châu Tuệ, Trần Tiến Quân và Đặng Văn Hỷ lựa chọn địa điểm thuận lợi làm căn cứ huấn luyện cán bộ cốt cán, đào tạo về quân sự, chính trị, phát triển nhanh lực lượng cách mạng tiến tới xây dựng đội quân vũ trang theo tinh thần của Hội nghị Trung ương lần thứ 8.
Thạch Thành là huyện miền núi phía bắc của tỉnh. Diện tích tự nhiên trên 55.000 ha, có vị trí chiến lược hết sức quan trọng trong các cuộc kháng chiến và kiến quốc. Nhân dân Thạch Thành có 2 dân tộc Kinh - Mường, chung một cội nguồn và một nền văn hoá lịch sử lâu đời với truyền thống cần cù trong lao động, đoàn kết, dũng cảm trong đấu tranh. Truyền thống đó được hun đúc trong suốt quá trình lịch sử lâu dài đấu tranh chống thiên tai địch hoạ, chống áp bức bóc lột. Từ khi có Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, truyền thống yêu nước và phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân Thạch Thành càng trở nên mạnh mẽ và quyết liệt.
Đầu năm 1941, do chuyển hướng kịp thời, tránh được những đợt khủng bố lớn của địch, phong trào cách mạng của Thạch Thành vẫn được duy trì và củng cố. Đường dây liên lạc với tỉnh và các huyện Vĩnh Lộc, Hà Trung, Thiệu Hoá, Yên Định được chắp nối và phát triển rộng. Đó là sự cố gắng lớn của nhân dân Thạch Thành đồng thời thể hiện rõ sự quan tâm của Đảng bộ tỉnh Thanh Hoá trong việc thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng vào tình hình cụ thể ở địa phương.
Sau một thời gian nghiên cứu và chuẩn bị, căn cứ vào địa thế tương đối thuận lợi về mọi mặt, Ban cán sự Bắc Thanh Hoá, đứng đầu là đồng chí Đặng Châu Tuệ đã quyết định chọn làng Ngọc Trạo, thuộc tổng Trạc Nhật, huyện Thạch Thành làm địa điểm xây dựng chiến khu cách mạng. Đó là một thôn nhỏ, nằm ở phía bắc của huyện Thạch Thành cách phố Kim Tân chừng 15 km. Tại đây, sau khi có phong trào phản đế, đầu năm 1941 đã có một tổ tự vệ về sau được phát triển thành trung đội du kích thôn. Nhân dân Ngọc Trạo, hầu hết là người Mường, trong lịch sử có truyền thống yêu nước và “ái quốc, trung quân”, buổi đầu chống thực dân Pháp nhân dân đã từng góp gạo nuôi binh sĩ của lãnh tụ Tống Duy Tân và cử những người con trai tráng của làng ra nhập nghĩa quân Cần Vương chống xâm lược. Ngọc Trạo còn là nơi có địa thế tương đối thuận lợi bởi núi bao bọc xung quanh, có đường toả đi Kim Tân, Phố Cát, đi Hà Trung, Vĩnh Lộc, Nho Quan (Ninh Bình), là địa điểm tiếp cận với một số vùng đồng bằng giáp một số đường lộ đi Hà Trung, Vĩnh Lộc, Hoà Bình, có điều kiện liên lạc với Ninh Bình, Hoà Bình, Nam Định và sự chỉ đạo của Bắc Kỳ. Vượt qua vòng kiềm toả gắt gao của địch, với quyết tâm và ý chí cách mạng cao độ, cán bộ và nhân dân Ngọc Trạo đã kiên trì, dũng cảm biến một vùng rừng núi yên tĩnh thuộc khu đông bắc của tỉnh thành một vùng căn cứ địa cách mạng sôi động, nơi chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho bước chuyển biến quan trọng của phong trào toàn tỉnh Thanh Hoá nói chung và Thạch Thành nói riêng.
Cuối tháng 6/1941, các đồng chí Đặng Châu Tuệ, Trần Tiến Quân và Đặng Văn Hỷ đã tổ chức cuộc họp bàn biện pháp và bước đi thích hợp nhằm triển khai xây dựng chiến khu Ngọc Trạo trong đó nhấn mạnh yêu cầu phải mở rộng các cơ sở cách mạng nắm vững tình hình mọi mặt hoạt động của địch, tranh thủ lôi kéo và cô lập hàng ngũ quan lại ở địa phương đồng thời vận động quần chúng phát triển lực lượng tự vệ du kích trong các thôn xóm. Cuộc họp này đã mở ra bước phát triển quan trọng trong chủ trương và hành động đẩy tới triển khai nhanh chóng quyết định xây dựng căn cứ Ngọc Trạo. Cán bộ và nhân dân huyện Thạch Thành đã quán triệt chủ trương của cuộc họp, hăng hái thực hiện những công việc cách mạng thiết thực để xây dựng chiến khu. Để tăng cường lực lượng, Tỉnh uỷ quyết định phát triển lực lượng vũ trang của chiến khu lên 500 chiến sĩ.
Ban lãnh đạo chiến khu do các đồng chí Đặng Châu Tuệ, Trần Tiến Quân, Đặng Văn Hỷ phụ trách.
Ngày 19/9/1941, tại Hang Treo, một địa điểm của căn cứ Ngọc Trạo, Ban lãnh đạo chiến khu đã quyết định thành lập đội du kích vũ trang thoát ly đầu tiên của Chiến khu Ngọc Trạo gồm 21 chiến sĩ ưu tú, tiền thân của lực lượng vũ trang Thanh Hoá sau này, do đồng chí Đặng Châu Tuệ làm chỉ huy trưởng. Dưới cờ đỏ sao vàng, toàn đội đã tuyên thệ sẵn sàng hi sinh đến giọt máu cuối cùng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Đây là một trong những đội du kích thoát ly tập trung được thành lập sau Hội nghị Trung ương lần thứ 8 của Đảng.
Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Ban lãnh đạo chiến khu, đội du kích được biên chế thành 3 tiểu đội : tiểu đội cảm tử, tiểu đội súng, tiểu đội trinh sát và các bộ phận y tế, cứu thương và liên lạc. Vũ khí gồm 11 khẩu súng còn lại là vũ khí thô sơ như dao bầu, mã tấu, cung nỏ và gậy gộc. Trong điều kiện hết sức khó khăn, thiếu thốn về mọi mặt nhưng các chiến sĩ luôn lạc quan, tin tưởng dốc lòng, dốc sức xây dựng chiến khu, giữ gìn kỷ luật và thực hiện bám đất, bám dân, sẵn sàng chiến đấu.
Để tăng cường lực lượng , Tỉnh uỷ đã quyết định chọn thôn Đa Ngọc (Yên Giang, Yên Định) làm địa điểm tập kết gần 100 chiến sĩ tự vệ các huyện Thọ Xuân, Thiệu Hoá, Yên Định về Đa Ngọc tập luyện để tăng cường cho Ngọc Trạo.
Do xúc tiến các mặt hoạt động ở chiến khu một cách tích cực, sâu rộng nên chỉ sau một thời gian ngắn, từ chỗ có trên hai chục đội viên khi mới thành lập, đến cuối tháng 9/1941 số đội viên du kích và cán bộ tăng lên trên 80 chiến sĩ.
Thời gian đầu, đội du kích đóng tại Hang Treo, cách Ngọc Trạo hơn chục kilômét. Về sau lực lượng phát triển đông, Ban lãnh đạo quyết định chuyển về khu đồi Ma Mầu cách Ngọc Trạo khoảng 3 cây số nhưng cũng chỉ được một thời gian ngắn, do tình hình mưa lũ kéo dài, lương thực không tiếp tế kịp thời...nhân dân Ngọc Trạo đã kiến nghị nên dời địa điểm Ma Mầu về làng Ngọc Trạo để tiếp tục hoạt động. Hơn 80 chiến sĩ và hàng chục người phục vụ tập trung gọn trên địa bàn 3 km2, trong điều kiện tiếp tế khó khăn và an toàn bí mật không đảm bảo. Lúc này, địch đã đánh hơi thấy hoạt động vũ trang của chiến khu và ráo riết tìm cách trấn áp, chúng ra lệnh thiết quân luật ở đông bắc Thanh Hoá, chặn các đường rút lui của quân ta.
Ngày 18/10/1941, bọn địch đã huy động tới 500 quân (chủ yếu là lính khố xanh, khố đỏ), dưới sự chỉ huy của những tên thực dân cáo già khét tiếng cùng với lực lượng tuần đinh của các vùng lân cận đã tham gia cuộc hành quân càn quét.
Rạng sáng ngày 19/ 10/1941, lợi dụng lúc sương mù còn dày đặc, một cánh quân của địch đã nhằm vào một số trạm gác của ta đánh bất ngờ nhằm tiến sâu vào căn cứ. Cuộc chiến đã diễn ra quyết liệt: Quân ta lực lượng ít, trang bị vũ khí thô sơ, song với tinh thần dũng cảm, ngoan cường, các chiến sĩ đã dùng mã tấu, dao kiếm, súng kíp đánh giáp lá cà, đẩy lùi nhiều cuộc tấn công của quân địch. Sau gần 1 giờ chiến đấu ác liệt, một tên lính Pháp mang số hiệu 444 bị chiến sĩ Cao Ngọc Oanh dùng mã tấu chém trọng thương. Quân ta reo hò xông ra cướp súng địch, khiến chúng hốt hoảng bắn bừa vào trận địa của ta rồi vội vàng rút lui. Chiến sĩ ta vừa chiến đấu giáp lá cà với quân địch, vừa giăng khẩu hiệu gọi binh lính địch quay lại bắn trả bọn chỉ huy Pháp và đi theo cách mạng. Trận chiến đấu kết thúc, địch rút khỏi Ngọc Trạo nhưng phía ta cũng bị tổn thất lớn: 3 đồng chí Hoàng Văn Môn, Đỗ Văn Tước và Phạm Văn Hinh đã chiến đấu dũng cảm và hy sinh anh dũng, hơn ba chục chiến sĩ và đồng bào ta bị bắt.
Ngay đêm 19/10/1941, thực hiện mệnh lệnh của Ban lãnh đạo chiến khu, đồng chí Đặng Châu Tuệ cùng một số đội viên du kích đã bí mật rút về làng Cẩm Bào, Xuân áng để thực hiên phương án mới. Tại đây, sau gần 1 tuần trú chân, các chiến sĩ đã được nhân dân làng Cẩm Bào hết lòng che chở, đùm bọc và phân tán về các địa phương an toàn để tiếp tục hoạt động và tránh sự khủng bố của địch.
Chưa tiêu diệt được đội du kích Ngọc Trạo, thực dân Pháp ra lệnh cho tay sai tập trung hơn 100 lính cùng tuần đinh tiến hành những cuộc khủng bố trả thù dã man nhân dân các làng Ngọc Trạo, Cẩm Bào, Đa Ngọc. Chúng lùng sục, bắt bớ, tra xét những gia đình cơ sở hòng tìm cho ra tài liệu, vũ khí và ban lãnh đạo khu căn cứ. Những cuộc chà đi, soát lại liên tục của quân thù không khuất phục nổi nhân dân vùng chiến khu. Nhiều quần chúng cách mạng tuy bị địch bắt, tra tấn nhưng kiên quyết không khai báo, giữ vững bí mật, bảo vệ cách mạng đến cùng. Tức tối và hèn hạ, bọn địch đã bắt dân phu hai lần đào bới mộ liệt sĩ Phạm Văn Hinh để chụp hình, lấy vân tay truy tìm người chỉ huy du kích Ngọc Trạo. Trong chiến dịch khủng bố này, địch đã kết tội gần 400 người. Trong số đó có hàng chục đồng chí lãnh án tù chung thân, hàng chục đồng chí, đồng bào mang án tù 20 năm, hàng chục mái nhà bị đốt phá, hàng trăm gia đình bị phá nhà cửa và tài sản. Hành động dã man của quân thù càng khắc sâu mối thù không đội trời chung với bọn đế quốc, thôi thúc các tầng lớp nhân dân quyết tâm theo Đảng đứng lên đánh đuổi bọn xâm lược, giành độc lập cho quê hương, đất nước.
Hoạt động của chiến khu du kích Ngọc Trạo chỉ tồn tại một thời gian ngắn, nhưng đã để lại một ấn tượng không phai mờ về hình ảnh một đội quân cách mạng Trí- Dũng- Nhân, những người con ưu tú từ nhân dân mà ra, hết lòng quả cảm vì mục tiêu giải phóng dân tộc.
Chiến khu Ngọc Trạo còn là cái nôi nuôi dưỡng và phát triển tình cảm gắn bó keo sơn giữa Đảng với nhân dân, trở thành động lực, sức bật mạnh mẽ trong cuộc đấu tranh trường kỳ anh dũng chống áp bức và chống xâm lược.
Chiến khu Ngọc Trạo với đội du kích thoát ly đầu tiên của tỉnh Thanh Hoá ra đời là kết quả tất yếu của quá trình vận động cách mạng nhằm quán triệt chủ trương chung của Đảng tiến tới chuẩn bị tổng khởi nghĩa. Đây cũng là một trong những đội du kích thoát ly sớm nhất sau khi triển khai Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ 8 (tháng 5/1941). Những chiến tích hào hùng và sự hi sinh anh dũng của các chiến sĩ du kích Ngọc Trạo là dấu son đậm nét tô thắm truyền thống bất khuất, kiên cường của dân tộc ta.
Tám mươi mốt năm qua, phát huy truyền thống của chiến khu Ngọc Trạo, Đảng bộ và nhân dân xã Ngọc Trạo đã anh dũng, kiên cường trong chiến đấu, năng động, sáng tạo xây dựng quê hương đất nước, đạt được những thành tựu to lớn góp phần vào thắng lợi chung của cách mạng Việt Nam.
Tiếp nối truyền thống Chiến khu Ngọc Trạo, các thế hệ người Ngọc Trạo đã thi đua lập công trong các cuộc kháng chiến với thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, chiến tranh bảo vệ tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế. Từ hậu phương đến tiền tuyến mặt trận nào cũng để lại những chiến công vang dội. Trong các thời kỳ cách mạng Ngọc Trạo có 07 gia đình được tặng Bằng có công với nước. 14 người được tặng danh hiệu Lão thành cách mạng, cán bộ tiền khởi nghĩa. 38 người được tặng Bằng có công với nước. Từ năm 1946 đến 1954, Ngọc Trạo có 31 thanh niên tình nguyện gia nhập đoàn vệ quốc có mặt trên khắp chiến trường miền Tây Bắc. 192 người tham gia dân công tiếp tế cho mặt trận, làng Ngọc Trạo được tặng Bằng có công với nước. 381 người tham gia bộ đội chống Mỹ. 195 người tham gia chiến tranh Bảo vệ Tổ Quốc và làm nhiệm vụ Quốc tế. 37 người tham gia thanh niên xung phong, hơn 205 người tham gia bộ đội xây dựng và Bảo vệ Tổ Quốc. Qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ Quốc tế, Ngọc Trạo có 01 người con được phong tặng danh hiệu anh hùng LLVT (anh hùng LLVT nhân dân Mai Ngọc Thoảng). Hàng trăm người được tặng thưởng huân huy chương các loại. 59 người con đã vĩnh viễn nằm lại các chiến trường. 85 người đã để lại một phần xương - máu trở thành thương binh, bệnh binh, chất độc Dioxin. Từ những đóng góp đó ngày 8 tháng 11 năm 2000 xã Ngọc Trạo được vinh dự được chủ tịch nước phong tặng danh hiệu anh hùng LLVT nhân dân thời kỳ chống Pháp.
Trong xây dựng và bảo vệ tổ quốc, Đảng bộ và nhân dân trong xã đã đạt được những thành tích quan trọng. Thực hiện đường lối đổi mới, hơn 30 năm qua, Đảng bộ và nhân dân huyện Thạch Thành đã năng động, sáng tạo vận dụng các nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước, tự lực, tự cường đổi mới nền kinh tế của huyện phát triển theo hướng kinh tế thị trường định hướng XHCN, cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng. Cơ sở vật chất kỹ thuật được củng cố, quốc phòng an ninh được giữ vững, khối đại đoàn kết toàn dân tộc được mở rộng và phát triển, đời sống tinh thần, vật chất của nhân dân được nâng lên rõ rệt, nhiều điển hình tập thể và cá nhân tiên tiến trong phong trào thi đua yêu nước được nhân rộng, mang lại những hiệu quả thiết thực, tạo ra tiền đề vững chắc để tiếp tục đi lên.
Tin cùng chuyên mục
-
Hội Cựu Chiến Binh xã Ngọc Trạo: Hội nghị Tổng kết phong trào thi đua “CCB Gương mẫu” Lần thứ VII Giai đoạn 2019 - 2024.
22/04/2024 00:00:00 -
HỘI LIÊN HIỆP PHỤ NỮ XÃ NGỌC TRẠO: CÁC HOẠT ĐỘNG KỶ NIỆM 114 NĂM NGÀY QUỐC TẾ PHỤ NỮ 8/3
04/03/2024 00:00:00 -
KỶ NIỆM 69 NĂM NGÀY THẦY THUỐC VIỆT NAM 27/2/1955-27/2/2024
27/02/2024 00:00:00 -
CÁCH PHÒNG BỆNH ĐAU MẮT ĐỎ
25/09/2023 00:00:00
ĐỀ CƯƠNG TUYÊN TRUYỀN KỶ NIỆM 81 NĂM NGÀY THÀNH LẬP CHIẾN KHU DU KÍCH NGỌC TRẠO (19/9/1941- 19/9/2022)
Trong những ngày mùa thu lịch sử này, Nhân dân cả nước đang tưng bừng kỷ niệm 77 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2-9. Cùng với nhân dân cả nước, Đảng bộ và Nhân dân xã Ngọc Trạo đang phấn khởi thực hiện các phong trào thi đua yêu nước lập thành tích cao nhất chào mừng kỷ niệm 81 năm ngày thành lập Chiến khu Ngọc Trạo (19/9/1941-19/9/2022).
Thực hiện chủ trương mới của Trung ương Đảng, Đảng bộ Thanh Hoá tiếp tục chủ trương chống địch khủng bố, bảo vệ cơ sở và phát triển thực lực của phong trào. Mặt khác, khẩn trương xây dựng một số căn cứ địa cách mạng ở những huyện có địa thế thuận lợi nhằm phát triển lực lượng vũ trang, tập trung lực lượng vào việc thực hiện nhiệm vụ giải phóng dân tộc. Ngoài việc xây dựng căn cứ địa ở phía tây nam (thuộc Nông Cống, Như Xuân), Tỉnh uỷ nhấn mạnh sự cần thiết phải lập căn cứ địa ở các vùng thuộc đông bắc của tỉnh gồm các huyện Vĩnh Lộc, Thạch Thành, Hà Trung nhằm thông liên lạc với xứ uỷ Bắc Kỳ. Tỉnh uỷ Thanh Hoá giao cho các đồng chí Đặng Châu Tuệ, Trần Tiến Quân và Đặng Văn Hỷ lựa chọn địa điểm thuận lợi làm căn cứ huấn luyện cán bộ cốt cán, đào tạo về quân sự, chính trị, phát triển nhanh lực lượng cách mạng tiến tới xây dựng đội quân vũ trang theo tinh thần của Hội nghị Trung ương lần thứ 8.
Thạch Thành là huyện miền núi phía bắc của tỉnh. Diện tích tự nhiên trên 55.000 ha, có vị trí chiến lược hết sức quan trọng trong các cuộc kháng chiến và kiến quốc. Nhân dân Thạch Thành có 2 dân tộc Kinh - Mường, chung một cội nguồn và một nền văn hoá lịch sử lâu đời với truyền thống cần cù trong lao động, đoàn kết, dũng cảm trong đấu tranh. Truyền thống đó được hun đúc trong suốt quá trình lịch sử lâu dài đấu tranh chống thiên tai địch hoạ, chống áp bức bóc lột. Từ khi có Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, truyền thống yêu nước và phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân Thạch Thành càng trở nên mạnh mẽ và quyết liệt.
Đầu năm 1941, do chuyển hướng kịp thời, tránh được những đợt khủng bố lớn của địch, phong trào cách mạng của Thạch Thành vẫn được duy trì và củng cố. Đường dây liên lạc với tỉnh và các huyện Vĩnh Lộc, Hà Trung, Thiệu Hoá, Yên Định được chắp nối và phát triển rộng. Đó là sự cố gắng lớn của nhân dân Thạch Thành đồng thời thể hiện rõ sự quan tâm của Đảng bộ tỉnh Thanh Hoá trong việc thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng vào tình hình cụ thể ở địa phương.
Sau một thời gian nghiên cứu và chuẩn bị, căn cứ vào địa thế tương đối thuận lợi về mọi mặt, Ban cán sự Bắc Thanh Hoá, đứng đầu là đồng chí Đặng Châu Tuệ đã quyết định chọn làng Ngọc Trạo, thuộc tổng Trạc Nhật, huyện Thạch Thành làm địa điểm xây dựng chiến khu cách mạng. Đó là một thôn nhỏ, nằm ở phía bắc của huyện Thạch Thành cách phố Kim Tân chừng 15 km. Tại đây, sau khi có phong trào phản đế, đầu năm 1941 đã có một tổ tự vệ về sau được phát triển thành trung đội du kích thôn. Nhân dân Ngọc Trạo, hầu hết là người Mường, trong lịch sử có truyền thống yêu nước và “ái quốc, trung quân”, buổi đầu chống thực dân Pháp nhân dân đã từng góp gạo nuôi binh sĩ của lãnh tụ Tống Duy Tân và cử những người con trai tráng của làng ra nhập nghĩa quân Cần Vương chống xâm lược. Ngọc Trạo còn là nơi có địa thế tương đối thuận lợi bởi núi bao bọc xung quanh, có đường toả đi Kim Tân, Phố Cát, đi Hà Trung, Vĩnh Lộc, Nho Quan (Ninh Bình), là địa điểm tiếp cận với một số vùng đồng bằng giáp một số đường lộ đi Hà Trung, Vĩnh Lộc, Hoà Bình, có điều kiện liên lạc với Ninh Bình, Hoà Bình, Nam Định và sự chỉ đạo của Bắc Kỳ. Vượt qua vòng kiềm toả gắt gao của địch, với quyết tâm và ý chí cách mạng cao độ, cán bộ và nhân dân Ngọc Trạo đã kiên trì, dũng cảm biến một vùng rừng núi yên tĩnh thuộc khu đông bắc của tỉnh thành một vùng căn cứ địa cách mạng sôi động, nơi chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho bước chuyển biến quan trọng của phong trào toàn tỉnh Thanh Hoá nói chung và Thạch Thành nói riêng.
Cuối tháng 6/1941, các đồng chí Đặng Châu Tuệ, Trần Tiến Quân và Đặng Văn Hỷ đã tổ chức cuộc họp bàn biện pháp và bước đi thích hợp nhằm triển khai xây dựng chiến khu Ngọc Trạo trong đó nhấn mạnh yêu cầu phải mở rộng các cơ sở cách mạng nắm vững tình hình mọi mặt hoạt động của địch, tranh thủ lôi kéo và cô lập hàng ngũ quan lại ở địa phương đồng thời vận động quần chúng phát triển lực lượng tự vệ du kích trong các thôn xóm. Cuộc họp này đã mở ra bước phát triển quan trọng trong chủ trương và hành động đẩy tới triển khai nhanh chóng quyết định xây dựng căn cứ Ngọc Trạo. Cán bộ và nhân dân huyện Thạch Thành đã quán triệt chủ trương của cuộc họp, hăng hái thực hiện những công việc cách mạng thiết thực để xây dựng chiến khu. Để tăng cường lực lượng, Tỉnh uỷ quyết định phát triển lực lượng vũ trang của chiến khu lên 500 chiến sĩ.
Ban lãnh đạo chiến khu do các đồng chí Đặng Châu Tuệ, Trần Tiến Quân, Đặng Văn Hỷ phụ trách.
Ngày 19/9/1941, tại Hang Treo, một địa điểm của căn cứ Ngọc Trạo, Ban lãnh đạo chiến khu đã quyết định thành lập đội du kích vũ trang thoát ly đầu tiên của Chiến khu Ngọc Trạo gồm 21 chiến sĩ ưu tú, tiền thân của lực lượng vũ trang Thanh Hoá sau này, do đồng chí Đặng Châu Tuệ làm chỉ huy trưởng. Dưới cờ đỏ sao vàng, toàn đội đã tuyên thệ sẵn sàng hi sinh đến giọt máu cuối cùng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Đây là một trong những đội du kích thoát ly tập trung được thành lập sau Hội nghị Trung ương lần thứ 8 của Đảng.
Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Ban lãnh đạo chiến khu, đội du kích được biên chế thành 3 tiểu đội : tiểu đội cảm tử, tiểu đội súng, tiểu đội trinh sát và các bộ phận y tế, cứu thương và liên lạc. Vũ khí gồm 11 khẩu súng còn lại là vũ khí thô sơ như dao bầu, mã tấu, cung nỏ và gậy gộc. Trong điều kiện hết sức khó khăn, thiếu thốn về mọi mặt nhưng các chiến sĩ luôn lạc quan, tin tưởng dốc lòng, dốc sức xây dựng chiến khu, giữ gìn kỷ luật và thực hiện bám đất, bám dân, sẵn sàng chiến đấu.
Để tăng cường lực lượng , Tỉnh uỷ đã quyết định chọn thôn Đa Ngọc (Yên Giang, Yên Định) làm địa điểm tập kết gần 100 chiến sĩ tự vệ các huyện Thọ Xuân, Thiệu Hoá, Yên Định về Đa Ngọc tập luyện để tăng cường cho Ngọc Trạo.
Do xúc tiến các mặt hoạt động ở chiến khu một cách tích cực, sâu rộng nên chỉ sau một thời gian ngắn, từ chỗ có trên hai chục đội viên khi mới thành lập, đến cuối tháng 9/1941 số đội viên du kích và cán bộ tăng lên trên 80 chiến sĩ.
Thời gian đầu, đội du kích đóng tại Hang Treo, cách Ngọc Trạo hơn chục kilômét. Về sau lực lượng phát triển đông, Ban lãnh đạo quyết định chuyển về khu đồi Ma Mầu cách Ngọc Trạo khoảng 3 cây số nhưng cũng chỉ được một thời gian ngắn, do tình hình mưa lũ kéo dài, lương thực không tiếp tế kịp thời...nhân dân Ngọc Trạo đã kiến nghị nên dời địa điểm Ma Mầu về làng Ngọc Trạo để tiếp tục hoạt động. Hơn 80 chiến sĩ và hàng chục người phục vụ tập trung gọn trên địa bàn 3 km2, trong điều kiện tiếp tế khó khăn và an toàn bí mật không đảm bảo. Lúc này, địch đã đánh hơi thấy hoạt động vũ trang của chiến khu và ráo riết tìm cách trấn áp, chúng ra lệnh thiết quân luật ở đông bắc Thanh Hoá, chặn các đường rút lui của quân ta.
Ngày 18/10/1941, bọn địch đã huy động tới 500 quân (chủ yếu là lính khố xanh, khố đỏ), dưới sự chỉ huy của những tên thực dân cáo già khét tiếng cùng với lực lượng tuần đinh của các vùng lân cận đã tham gia cuộc hành quân càn quét.
Rạng sáng ngày 19/ 10/1941, lợi dụng lúc sương mù còn dày đặc, một cánh quân của địch đã nhằm vào một số trạm gác của ta đánh bất ngờ nhằm tiến sâu vào căn cứ. Cuộc chiến đã diễn ra quyết liệt: Quân ta lực lượng ít, trang bị vũ khí thô sơ, song với tinh thần dũng cảm, ngoan cường, các chiến sĩ đã dùng mã tấu, dao kiếm, súng kíp đánh giáp lá cà, đẩy lùi nhiều cuộc tấn công của quân địch. Sau gần 1 giờ chiến đấu ác liệt, một tên lính Pháp mang số hiệu 444 bị chiến sĩ Cao Ngọc Oanh dùng mã tấu chém trọng thương. Quân ta reo hò xông ra cướp súng địch, khiến chúng hốt hoảng bắn bừa vào trận địa của ta rồi vội vàng rút lui. Chiến sĩ ta vừa chiến đấu giáp lá cà với quân địch, vừa giăng khẩu hiệu gọi binh lính địch quay lại bắn trả bọn chỉ huy Pháp và đi theo cách mạng. Trận chiến đấu kết thúc, địch rút khỏi Ngọc Trạo nhưng phía ta cũng bị tổn thất lớn: 3 đồng chí Hoàng Văn Môn, Đỗ Văn Tước và Phạm Văn Hinh đã chiến đấu dũng cảm và hy sinh anh dũng, hơn ba chục chiến sĩ và đồng bào ta bị bắt.
Ngay đêm 19/10/1941, thực hiện mệnh lệnh của Ban lãnh đạo chiến khu, đồng chí Đặng Châu Tuệ cùng một số đội viên du kích đã bí mật rút về làng Cẩm Bào, Xuân áng để thực hiên phương án mới. Tại đây, sau gần 1 tuần trú chân, các chiến sĩ đã được nhân dân làng Cẩm Bào hết lòng che chở, đùm bọc và phân tán về các địa phương an toàn để tiếp tục hoạt động và tránh sự khủng bố của địch.
Chưa tiêu diệt được đội du kích Ngọc Trạo, thực dân Pháp ra lệnh cho tay sai tập trung hơn 100 lính cùng tuần đinh tiến hành những cuộc khủng bố trả thù dã man nhân dân các làng Ngọc Trạo, Cẩm Bào, Đa Ngọc. Chúng lùng sục, bắt bớ, tra xét những gia đình cơ sở hòng tìm cho ra tài liệu, vũ khí và ban lãnh đạo khu căn cứ. Những cuộc chà đi, soát lại liên tục của quân thù không khuất phục nổi nhân dân vùng chiến khu. Nhiều quần chúng cách mạng tuy bị địch bắt, tra tấn nhưng kiên quyết không khai báo, giữ vững bí mật, bảo vệ cách mạng đến cùng. Tức tối và hèn hạ, bọn địch đã bắt dân phu hai lần đào bới mộ liệt sĩ Phạm Văn Hinh để chụp hình, lấy vân tay truy tìm người chỉ huy du kích Ngọc Trạo. Trong chiến dịch khủng bố này, địch đã kết tội gần 400 người. Trong số đó có hàng chục đồng chí lãnh án tù chung thân, hàng chục đồng chí, đồng bào mang án tù 20 năm, hàng chục mái nhà bị đốt phá, hàng trăm gia đình bị phá nhà cửa và tài sản. Hành động dã man của quân thù càng khắc sâu mối thù không đội trời chung với bọn đế quốc, thôi thúc các tầng lớp nhân dân quyết tâm theo Đảng đứng lên đánh đuổi bọn xâm lược, giành độc lập cho quê hương, đất nước.
Hoạt động của chiến khu du kích Ngọc Trạo chỉ tồn tại một thời gian ngắn, nhưng đã để lại một ấn tượng không phai mờ về hình ảnh một đội quân cách mạng Trí- Dũng- Nhân, những người con ưu tú từ nhân dân mà ra, hết lòng quả cảm vì mục tiêu giải phóng dân tộc.
Chiến khu Ngọc Trạo còn là cái nôi nuôi dưỡng và phát triển tình cảm gắn bó keo sơn giữa Đảng với nhân dân, trở thành động lực, sức bật mạnh mẽ trong cuộc đấu tranh trường kỳ anh dũng chống áp bức và chống xâm lược.
Chiến khu Ngọc Trạo với đội du kích thoát ly đầu tiên của tỉnh Thanh Hoá ra đời là kết quả tất yếu của quá trình vận động cách mạng nhằm quán triệt chủ trương chung của Đảng tiến tới chuẩn bị tổng khởi nghĩa. Đây cũng là một trong những đội du kích thoát ly sớm nhất sau khi triển khai Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ 8 (tháng 5/1941). Những chiến tích hào hùng và sự hi sinh anh dũng của các chiến sĩ du kích Ngọc Trạo là dấu son đậm nét tô thắm truyền thống bất khuất, kiên cường của dân tộc ta.
Tám mươi mốt năm qua, phát huy truyền thống của chiến khu Ngọc Trạo, Đảng bộ và nhân dân xã Ngọc Trạo đã anh dũng, kiên cường trong chiến đấu, năng động, sáng tạo xây dựng quê hương đất nước, đạt được những thành tựu to lớn góp phần vào thắng lợi chung của cách mạng Việt Nam.
Tiếp nối truyền thống Chiến khu Ngọc Trạo, các thế hệ người Ngọc Trạo đã thi đua lập công trong các cuộc kháng chiến với thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, chiến tranh bảo vệ tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế. Từ hậu phương đến tiền tuyến mặt trận nào cũng để lại những chiến công vang dội. Trong các thời kỳ cách mạng Ngọc Trạo có 07 gia đình được tặng Bằng có công với nước. 14 người được tặng danh hiệu Lão thành cách mạng, cán bộ tiền khởi nghĩa. 38 người được tặng Bằng có công với nước. Từ năm 1946 đến 1954, Ngọc Trạo có 31 thanh niên tình nguyện gia nhập đoàn vệ quốc có mặt trên khắp chiến trường miền Tây Bắc. 192 người tham gia dân công tiếp tế cho mặt trận, làng Ngọc Trạo được tặng Bằng có công với nước. 381 người tham gia bộ đội chống Mỹ. 195 người tham gia chiến tranh Bảo vệ Tổ Quốc và làm nhiệm vụ Quốc tế. 37 người tham gia thanh niên xung phong, hơn 205 người tham gia bộ đội xây dựng và Bảo vệ Tổ Quốc. Qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ Quốc tế, Ngọc Trạo có 01 người con được phong tặng danh hiệu anh hùng LLVT (anh hùng LLVT nhân dân Mai Ngọc Thoảng). Hàng trăm người được tặng thưởng huân huy chương các loại. 59 người con đã vĩnh viễn nằm lại các chiến trường. 85 người đã để lại một phần xương - máu trở thành thương binh, bệnh binh, chất độc Dioxin. Từ những đóng góp đó ngày 8 tháng 11 năm 2000 xã Ngọc Trạo được vinh dự được chủ tịch nước phong tặng danh hiệu anh hùng LLVT nhân dân thời kỳ chống Pháp.
Trong xây dựng và bảo vệ tổ quốc, Đảng bộ và nhân dân trong xã đã đạt được những thành tích quan trọng. Thực hiện đường lối đổi mới, hơn 30 năm qua, Đảng bộ và nhân dân huyện Thạch Thành đã năng động, sáng tạo vận dụng các nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước, tự lực, tự cường đổi mới nền kinh tế của huyện phát triển theo hướng kinh tế thị trường định hướng XHCN, cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng. Cơ sở vật chất kỹ thuật được củng cố, quốc phòng an ninh được giữ vững, khối đại đoàn kết toàn dân tộc được mở rộng và phát triển, đời sống tinh thần, vật chất của nhân dân được nâng lên rõ rệt, nhiều điển hình tập thể và cá nhân tiên tiến trong phong trào thi đua yêu nước được nhân rộng, mang lại những hiệu quả thiết thực, tạo ra tiền đề vững chắc để tiếp tục đi lên.